Poszerzanie przestrzeni wolności
Od likwidacji PSL w latach 40. XX wieku nie było w Polsce takiej aktywności środowisk rolniczych, jak to miało miejsce w latach 1980 i 1981. Chęć posiadania własnej niezależnej organizacji wyzwoliła w polskich chłopach pokłady niespotykanej energii. Chcieli mieć własną, niezależną od władz organizację, która reprezentowałaby ich interesy.
Marsz działaczy rolniczych z kościoła pw. św. Wincentego a Paulo w Bydgoszczy na Stary Rynek w Bydgoszczy, 8 lutego 1981 r. Tłumy uczestników pochodu na ulicy Maksymiliana Piotrowskiego (widoczni także działacze NSZZ "Solidarność" Regionu Bydgoskiego - od prawej: Jan Rulewski 5P i prawdopodobnie - Roman Bartoszcze 6P; demonstranci niosą tablice i transparenty, układające się m. in. w hasło: "ŻĄDAMY REJESTRACJI NIEZALEŻNYCH SAMORZĄDNYCH ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH" )
zdjęcie: Archiwum IPN
2021-05-05
Dramatyczne losy polskiej wsi i likwidacja niezależnego ruchu ludowego przez władzę komunistyczną nie zgasiły oporu polskiego chłopa, przywiązanego do ziemi i tradycji. Opierano się przymusowej kolektywizacji, pielęgnując tradycyjne wartości i dbając o własne gospodarstwa rolne. Pod koniec lat 70. w kilku regionach Polski powstały Komitety Samoobrony Chłopskiej.
Strajki robotnicze latem 1980 roku doprowadziły do powstania Niezależnych Samorządnych Związków Zawodowych „Solidarność”. Polscy rolnicy także zapragnęli mieć swoją organizację związkową, poszerzając tym samym przestrzeń wolności w PRL. Jesienią 1980 roku postały komitety założycielskie trzech różnych związków zawodowych środowisk rolniczych. Władza komunistyczna nie była jednak skłonna do kolejnych ustępstw. Kategorycznie odmawiano rejestracji rolniczych organizacji związkowych, co jeszcze bardziej wpłynęło na determinację rolników.
Kluczowe znaczenie w integracji środowisk chłopskich miały strajki w Ustrzykach Dolnych i w Rzeszowie. Zdołano powołać Ogólnopolski Komitet Strajkowy, którego naczelnym postulatem było wyrażenie zgody władz na istnienie Solidarności Wiejskiej. W wyniku rozmów ze stroną rządową 19 lutego 1981 roku podpisane zostało porozumienie w Rzeszowie, a następnego dnia w Ustrzykach. Mimo że nie osiągnięto zasadniczego celu strajku, porozumienia rzeszowsko-ustrzyckie były ważnym krokiem do rejestracji niezależnej organizacji rolniczej.
Dowiedz się więcej o porozumieniu zawartym 19 lutego 1981 w Rzeszowie
W całej Polsce powstawały struktury chłopskich organizacji. 8 i 9 marca 1981 roku w Poznaniu doszło do zjednoczenia NSZZR „Solidarność Wiejska”, NSZZR „Solidarność Chłopska” i Niezależnego Związku Producentów Rolnych. Powstał Ogólnopolski Komitet Założycielski NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”, którego przewodniczącym został Jan Kułaj z województwa przemyskiego.
Przeczytaj więcej o wsparciu prymasa Wyszyńskiego dla chłopskich strajków
Kolejne konfrontacje, m.in. strajk bydgoski, naciski i determinacja rolników, wspieranych przez NSZZ „S” i Kościół na czele z Prymasem Polski kardynałem Stefanem Wyszyńskim, doprowadziły do tego, że władza ugięła się i 12 maja 1981 roku Sąd Wojewódzki w Warszawie dokonał rejestracji NSZZ RI „S”. Wprowadzenie 13 grudnia 1981 roku stanu wojennego ostatecznie przerwało proces przemian w sferze rolnej w Polsce. Internowano ok. 300 działaczy rolniczych. Pomimo represji wielu rolników zaangażowało się w działalność podziemną aż do upadku komunizmu. Uczynili tym samym kolejny krok ku wolności.
Zobacz galerię z 12 maja 1981 r. w Warszawie
