Powołanie pierwszej niezależnej organizacji studenckiej w PRL poprzedziła śmierć studenta Uniwersytetu Jagiellońskiego, współpracownika Komitetu Obrony Robotników Stanisława Pyjasa, którego ciało znaleziono 7 maja 1977 r. na klatce schodowej kamienicy przy ul. Szewskiej 7 w Krakowie. Kilka dni później, 15 maja, jego przyjaciele powołali Studencki Komitet Solidarności.

Niezależny ruch studencki zaczął się formować w Krakowie w 1976 r. Tworzyły go dwie grupy: jedna zebrana wokół Duszpasterstwa Akademickiego „Beczka”, druga wokół Domu Studenckiego „Żaczek”. Śmierć członka tej drugiej połączyła obie grupy. Młodzi opozycjoniści nie zgadzali się z twierdzeniami władz, jakoby Pyjas zginął na skutek upadku ze schodów. Uważali, że zmarł w wyniku pobicia przez Służbę Bezpieczeństwa. W maju 1977 r., w akcie protestu przeciwko kłamliwym informacjom o jego śmierci, rozpowszechnianym przez bezpiekę w lokalnej prasie, zbojkotowali trwające w tym czasie juwenalia i zorganizowali własne – „czarne juwenalia”. Przychodzili pod budynek przy ul. Szewskiej 7, gdzie znaleziono zwłoki Pyjasa, składali kwiaty, palili znicze, odczytywali komunikaty.

W niedzielę 15 maja ulicami Krakowa przeszły dwa żałobne pochody. Jeden rano, po Mszy odprawionej w kościele dominikanów, wyruszył na ul. Szewską. Drugi, wielotysięczny, przeszedł wieczorem z ul. Szewskiej pod Wawel. Wieczorna manifestacja zakończyła się odczytaniem oświadczenia o powołaniu Studenckiego Komitetu Solidarności. Podpisali się pod nim: Andrzej Balcerek, Joanna Barczyk, Liliana Batko, Wiesław Bek, Małgorzata Gątkiewicz, Elżbieta Majewska, Józef Ruszar, Bogusław Sonik, Bronisław Wildstein i… Lesław Maleszka, który, jak się okazało po latach, był tajnym współpracownikiem SB o pseudonimie „Ketman”.

SKS podejmował akcje o charakterze edukacyjnym, których celem było zapoznanie studentów z nieobecnymi w programach nauczania tematami z zakresu historii i literatury; wydawał i kolportował bibułę, zbierał podpisy pod petycjami w obronie represjonowanych. Wzorem krakowskiego SKS-u powstawały kolejne – w Warszawie, Gdańsku, Wrocławiu, Poznaniu i Szczecinie.

Latem 1980 r. członkowie SKS wspomagali strajkujących robotników Wybrzeża, organizowali poligrafię w Stoczni Gdańskiej. Po podpisaniu porozumień sierpniowych, wykorzystując swoje opozycyjne doświadczenia, prowadzili punkty informacyjno-konsultacyjne dla zakładających związki zawodowe. Wsparli też młodszych kolegów przy organizowaniu Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Gdy zrealizowali już swoje zadanie, we wrześniu 1980 r. zakończyli działalność w ramach SKS-u i przystąpili do Solidarności.

 

Linik:

1. Kuta C., Siła studenckiej solidarności, „Dziennik Polski”, 11 V 2012; https://dziennikpolski24.pl/sila-studenckiej-solidarnosci/ar/3143004
2. Pierwsi Solidarni – „Gość Niedzielny”, 14 maja 2017 (pdf, 6.55 MB) 15.05.2017 09:00
3. Kuta C., Narodziny SKS, „Pierwsi Solidarni” (dodatek do „Gościa Niedzielnego”), nr 19 z 14 V 2017 r.
4. Kuta C., Mur obronny z żywych kamieni, „Dziennik Polski”, 8 V 2017; https://dziennikpolski24.pl/mur-obronny-z-zywych-kamieni/ar/12052678
5. Kuta C., Studencka solidarność odpowiedzią na zamordowanie Stanisława Pyjasa, https://krakow.ipn.gov.pl/pl4/edukacja/przystanek-historia/98067,Studencka-solidarnosc-odpowiedzia-na-zamordowanie-Stanislawa-Pyjasa.html (data publikacji: 7 V 2020).

 

Zanim przyszedł sierpień