Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela, założony 25 marca 1977 r., był w pewnym stopniu odpowiedzą środowisk opozycji niepodległościowej na powstanie kilka miesięcy wcześniej Komitetu Obrony Robotników. Choć oficjalnie odwoływał się jedynie do haseł obrony praw człowieka i przestrzegania ratyfikowanych przez władze PRL międzynarodowych umów, jego powstanie poprzedziła integracja środowisk, dla których najważniejszym celem było odzyskanie niepodległości. Z powodu obaw przed utworzeniem jawnej organizacji walczącej o wolną Polskę utworzono najpierw zakonspirowaną organizację o nazwie Nurt Niepodległościowy[1], która w założeniu z tylnego siedzenia miała kierować działaniami jawnego Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Zadanie to wydawało się o tyle proste, że na czele obu organizacji, jawnej i tajnej, stały te same osoby: Andrzej Czuma i Leszek Moczulski[2]. Ten pierwszy w drugiej połowie lat 60. był przywódcą konspiracyjnej niepodległościowej organizacji Ruch (skazany na 7 lat pozbawienia wolności „za próbę obalenia przemocą ustroju PRL”). Więzienie opuścił na mocy amnestii w 1974 r. Jego opozycyjna przeszłość sprawiała, że dla wielu młodych ludzi rozpoczynających aktywność opozycyjną był niekwestionowanym autorytetem. Z kolei Leszek Moczulski, choć nie miał takiego życiorysu, w kręgach opozycyjnych był cenionym autorem książek i artykułów historycznych, a szczególną popularność przyniosła mu wycofana z księgarń „Wojna polska”, w której opisywał w odmienny od komunistycznego przekazu przebieg wojny obronnej we wrześniu 1939 r.

 Formalnie powstały 25 marca 1977 r. Ruch Obrony Praw człowieka i Obywatela był poniekąd „organizacją bez organizacji”, tzn. nie posiadał wewnętrznych struktur, statutu, władz ani sprecyzowanych zasad członkostwa. Jedynym elementem nadającym mu formę organizacyjną byli rzecznicy: L. Moczulski i A. Czuma. Początkowo dynamiczny rozwój ROPCiO został zahamowany przez konflikt pomiędzy jego liderami. Był to typowy spór personalny o nieformalne przywództwo w organizacji, który ostatecznie zakończył się rozłamem pod koniec 1978 r. i rozwiązaniem konspiracyjnego Nurtu Niepodległościowego w maju 1978 r.[3]. Ważnym elementem aktywności ROPCiO były organizowane przez działaczy Ruchu od 1978 roku manifestacje patriotyczne przy okazji rocznic ważnych dla Polaków, a pomijanych w oficjalnym przekazie: 11 listopada czy 3 maja. Były to pierwsze od wielu lat publiczne przemarsze – aż do 1989 r. stały element działania opozycji niepodległościowej.[4]

Zanim przyszedł sierpień