Po podpisaniu 31 sierpnia 1980 r. porozumienia gdańskiego niezależny ruch związkowy zaczął być organizowany na polskiej wsi. Aktywność związkowo-społeczna objęła także mieszkańców wiosek ówczesnych czterech dolnośląskich województw. W związku z tym uwagę SB przykuły obok NSZZ „Solidarność” i NZS, także struktury Solidarności rolniczej oraz ich aktywni organizatorzy i przywódcy.

Od września 1980 r. wyróżniającym się działaczem Solidarności rolniczej był Stanisław Helski, lider chłopskiego NZZ „Solidarność Chłopska” w woj. wałbrzyskim oraz współzałożyciel i członek jej struktur krajowych. Posiadał 30 ha gospodarstwo rolno-hodowlane w Kobylej Głowie, gmina Ciepłowody. Początkowo z powodu niezależnej aktywności związkowej od listopada 1980 r. do sierpnia 1982 r. SB w Wałbrzychu inwigilowała go w ramach SOR krypt. „Chakas”. W tym czasie m.in. jego aktywność na forum krajowym analizowano w MSW w ramach SO krypt. „Chłopi”. Po represjach, jakich doznał wiosną i latem 1982 r. (o czym niżej), od sierpnia 1982 r. do lipca 1984 r. inwigilację dalej prowadzono w ramach KE krypt. „Szakal”, a następnie od lipca 1984 r. do grudnia 1989 r. w ramach SOR krypt. „Folwark”. Niestety teczki wymienionych spraw zostały przez SB zniszczone.

W oparciu o inne źródła wiadomo, że w maju 1982 r. władze gminy bez wiedzy Helskiego zdecydowały o zastępczym zagospodarowaniu jego pól, a kosztami obciążono Helskiego, który uznał to za bezprawie i 21 czerwca kultywatorował obsiane pola. Był to początek końca bardzo dobrze prosperującego gospodarstwa. Został wtedy aresztowany pod zarzutem zniszczenia mienia społecznego, obrazę urzędnika i zniszczenie dokumentu wagi państwowej. W kolejnych trzech miesiącach był dwa razy aresztowany i brutalnie pobity, we wrześniu został internowany, lecz z powodu pobicia i prowadzonej głodówki trafił do szpitala. Jednocześnie w sądach trwała batalia o jego zwolnienie i anulowanie decyzji władz o obciążeniu go kosztami obsiania pół i ich „zniszczenia”. Kwoty zasądzone do spłaty wynosiły setki tysięcy złotych. Żeby je spłacić, sprzedał ciągnik i parę maszyn rolniczych. W wyniku pobić S. Helski stracił zdrowie i w 1983 r. przeszedł na rentę. Gospodarstwo stopniowo upadało. Pomimo doznanych krzywd w latach 1983–1989 nadal był aktywny w podziemiu i przed sądami dochodził sprawiedliwości za doznane straty materialne i moralne. W 1989 r. wystartował w wyborach do parlamentu jako niezależny kandydat do Senatu. SB jego kampanię inwigilowała w ramach SO krypt. „Senat”.

Przeczytaj biogram Stanisława Helskiego.

Inaczej potoczyły się losy Władysława Papużuńskiego, który od maja 1981 r. w woj. legnickim organizował NSZZ RI „S”. Papużyński miał w Brzostowie koło Głogowa 3,5 ha gospodarstwo specjalizujące się w uprawie warzyw. Z powodu działalności gospodarczej w latach 1971–1976 SB inwigilowała go planując zarejestrować jako TW. To się nie udało. W 2 połowie 1981 r. stał się w Legnickiem jednym z kilku przywódców rolniczej Solidarności. 5 grudnia odbyło się w Legnicy walne zebranie delegatów NSZZ RI „S”, na którym Papużyński został wybrany przewodniczącym.

Teczka personalna Władysława Papużyńskiego (Archiwum IPN)

Po wprowadzeniu stanu wojennego, od 13 grudnia 1981 r. do stycznia 1982 r.,  Papużyński ukrywał się. SB zbierała wtedy informacje o kierownictwie NSZZ RI „S” przesłuchując działaczy rolniczych i członków ich rodzin. Funkcjonariusze rozpuścili wieść, że Papużyński był na liście do internowania. 13 stycznia 1982 ujawnił się w KM MO w Głogowie, gdzie poddano go przesłuchaniom. 14 stycznia 1982 r. pod groźbą internowania (decyzja była już podpisana przez komendanta KW MO w Legnicy) SB zarejestrowała go jako TW ps. „Bury”. Formalnie współpraca trwała do 14 stycznia 1986 r. Z ewidencji TW został skreślony z powodu nieszczerości i nieefektywnej współpracy. W 1985 r. nieufność SB do Papużyńskiego pogłębiło ustalenie z innych źródeł,  że działał w podziemiu. W latach 1986–1989 był inwigilowany w ramach KE krypt. „Bury”. Do 1989 r. ze Zbigniewem Mackiewiczem tworzył duet przywódców Solidarności rolniczej w woj. legnickim. W latach 1989–1991 został senatorem PRL/RP z listy KO „Solidarność”. Wiosną 1989 r. w trakcie kampanii wyborczej SB inwigilowała go w ramach SO krypt. „Parlament”.

Przedstawione losy bohaterów są różne. Helski jest przykładem działacza niezłomnego, a Papużyński działacza mającego w biografii upadek i pobłądzenie, bowiem dla zachowania wolności uległ szantażowi i zgodził się na współpracować z bezpieką. Wytrzymał presję, nie denuncjował opozycjonistów i pomimo uwikłania w konfidencję ze SB skutecznie konspirował.

Solidarność Chłopska 1982 nr 1 wydana przez J. Gnieciaka i S. Helskiego (Archiwum IPN)

 

represje