Serwis poświęcony

40 rocznicy

powstania Solidarności

Strefa administratora

Wieś przed sierpniową burzą

Powstanie niezależnych związków zawodowych rolników indywidualnych w 1981 roku poprzedziła aktywność wielu środowisk wiejskich, od 1977 roku organizujących różne formy samoobrony i oporu.

W Urzędzie Miasta i Gminy w Ustrzykach Dolnych w czasie strajku okupacyjnego

zdjęcie: Archiwum IPN

2021-05-05

Obraz propagandy sukcesu – natarczywie lansowanej przez środki masowego przekazu w tzw. dekadzie gierkowskiej – w środowisku wiejskim zaburzony został w 1977 roku wraz z wprowadzeniem ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym rolników. Pod pozorem przyznania świadczeń ostatniej dużej grupie społecznej ówczesne władze reżimowe wprowadziły szereg obwarowań, które jawnie godziły w zasadę nienaruszalności własności prywatnej i sprzyjały przejmowaniu gruntów rolnych. Jasne stawało się, że podjęto kolejną próbę przeprowadzenia kolektywizacji. Wywołało to duże poruszenie środowiska wiejskiego. W stosunkowo krótkim czasie sytuacja doprowadziła do powstania niezależnych organizacji chłopskich w latach 1978 i 1979.

Zaczęło się na Lubelszczyźnie

Pierwszy powstał Tymczasowy Komitet Samoobrony Chłopskiej Ziemi Lubelskiej, utworzony 30 lipca 1978 roku w Ostrówku koło Milejowa. Znaleźli się w nim przedstawiciele kilkunastu wsi z gmin: Milejów, Mełgiew, Puchaczów w ówczesnym województwie lubelskim oraz Woli Korybutowej w województwie chełmskim. Początkowo komitet liczył 16 osób, a najbardziej znanym wśród nich działaczem był Janusz Rożek. Członkowie odmawiali płacenia składek emerytalnych oraz przeciwstawiali się ich komorniczemu egzekwowaniu. Doraźną formą protestu było wstrzymanie dostaw mleka do zlewni. Z czasem doszły postulaty związane z poprawą zaopatrzenia w węgiel i pozostałe artykuły. Domagano się korekty reformy emerytalnej, a przede wszystkim nowej polityki rolnej. Działalność komitetu do końca 1978 roku została sparaliżowana.

Jako drugi powstał Komitet Samoobrony Chłopskiej Ziemi Grójeckiej, utworzony 9 września 1978 roku we wsi Zbrosza Duża przez osoby z 13 wsi należących do miejscowej parafii. Liderem grupy był ksiądz proboszcz Czesław Sadłowski. Był to komitet zdecydowanie najprężniejszy i najaktywniejszy spośród wszystkich komitetów chłopskich utworzonych w dekadzie lat 70. XX wieku. Obok postulatów ogólnospołecznych odnosił się do spraw lokalnych i na tym polu osiągnął wiele sukcesów, m.in. doprowadził do powstania nowego sklepu i budowy drogi. Ponadto, co stanowiło ewenement, wydawał własne gazetki: „Niezależny Ruch Chłopski” oraz „Biuletyn Informacyjny”.

Trzeci był Tymczasowy Komitet Niezależnego Związku Zawodowego Rolników, utworzony 10 września 1978 roku we wsi Lisów koło Białobrzegów w województwie radomskim. Współorganizowały go osoby skupione wokół niezależnego pisma „Postęp”, m.in. Henryk Bąk i Jan Kozłowski. Cechę charakterystyczną stanowił fakt, iż komitet ten uważał się za reprezentanta nie tylko rolników, ale i pozostałych warstw ludności wiejskiej: chłoporobotników, pracowników PGR itp. Sformułowane postulaty były najbardziej konkretne i merytoryczne. Domagano się choćby opracowania Karty Rolnika oraz kompleksowej modernizacji polskiej wsi.

Obrona przed wywłaszczeniami

Jako czwarty powstał Komitet Samoobrony Chłopskiej Ziemi Rzeszowskiej, utworzony 12 listopada 1978 roku we wsi Łowisko w gminie Kamień. Jednym z jego czołowych działaczy był Józef Baran. Bezpośrednie przyczyny powołania komitetu stanowiły przymusowe wywłaszczenia miejscowych rolników i przekazanie ich gruntów organizacji Kółek Rolniczych oraz kary nałożone na opornych. To ta sprawa w pierwszym rzędzie zjednoczyła ludzi w działaniu. Dopiero w następnej kolejności poruszano kwestie ogólnospołeczne.

Obok komitetów piątą organizacją był Ośrodek Myśli Ludowej, utworzony 2 czerwca 1979 roku. W zamyśle stanowił on ogólnopolską płaszczyznę wymiany idei. Został powołany przez aktywnych działaczy i liderów niezależnego ruchu chłopskiego oraz osoby wspierające. Byli to między innymi Janusz Rożek, Wiesław Kęcik i Zdzisław Ostatek.

Wspomagając budownictwo sakralne

Nieco inny charakter posiadały wiejskie komitety, których pierwotnym celem była budowa kościoła. Z czasem do głównego postulatu dokładano postulaty natury społecznej. Przykładem może być Podlaski Komitet Samoobrony Ludzi Wierzących, utworzony 26 listopada 1978 roku, oraz Cisowski Komitet Samoobrony Ludzi Wierzących, utworzony pod koniec 1979 roku w województwie kieleckim. Podobnej natury organizacja powstała w tym okresie również w mieście; był to Przemyski Komitet Samoobrony Ludzi Wierzących.

Cechą charakterystyczną niezależnych komitetów chłopskich była ogniskowość występowania i wybitnie lokalny charakter oddziaływania, mimo iż odnosiły się one do problemów natury ogólnopolskiej, albowiem w każdym z nich podstawowym postulatem było żądanie reformy ustawy emerytalnej. Przyczynę takiego stanu rzeczy stanowiła kontrreakcja aparatu państwowego, w szczególności SB, oraz blokada informacyjna. Oddolnie zorganizowane w drugiej połowie dekady lat 70. XX w., w dużej mierze rozbite, komitety chłopskie dzięki determinacji pojedynczych liderów w szczątkowej formie dotrwały do sierpnia 1980 roku.

specyfika zielonej rewolucji

To również cię zainteresuje